سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

رئیس سازمان منابع طبیعی با تاکید بر این که اعتبارات پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی باید در سطح ملی پیش‌بینی شود، گفت: لازم است از داده‌های استخراج‌شده از ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی به عنوان اطلاعات مبنایی برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری در نقاط مختلف کشور استفاده کنیم؛ زیرا بهره‌مند شدن از این داده‌ها به افزایش اثربخشی اجرای پروژه‌های آبخیزداری در سطح کشور کمک می‌کند.

به گزارش روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-ساری نقل از مرکز اطلاع رسانی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، صبح روز (یکشنبه ۱۰ تیر) جلسه تبیین سیاست‌ها، برنامه‌ها و ارائه عملکرد معاونت آبخیزداری، امور مراتع و بیابان با محوریت «بررسی وضعیت ایستگاه‌های معرف و زوجی» با حضور عباسعلی نوبخت، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، حسن وحید، معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان، نقی شعبانیان، معاون امور جنگل و جمع دیگری از مدیران ارشد سازمان منابع طبیعی در سالن «شهید سلیمانی» ستاد سازمان برگزار شد و مدیران ارشد ادارات کل استانی نیز به صورت ویدئوکنفرانسی در این نشست شرکت کردند.

در این جلسه، محمد شرافتی، معاون دفتر حفاظت خاک و آبخیزداری به ارائه گزارشی درباره دستاوردهای پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی که در ۳۰ سال گذشته در ۱۲ ایستگاه در سطح کشور اجرا شده است، پرداخت و نکاتی را پیرامون داده‌های استخراج‌شده از پایش‌های دوره‌ای این ایستگاه‌ها و همچنین مشکلات موجود و تجهیزات، نرم‌افزارها و اعتبارات مورد نیاز برای بهبود وضعیت اجرای این پروژه‌ها مطرح کرد. همچنین عباس گلی جیرنده، مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور نوآوران علوم مکانی نیز به ارائه گزارشی پیرامون آخرین دستاوردهای علمی مطالعات ملی و بین‌المللی مربوط به اجرای پروژه‌های آبخیزداری در ایران و جهان و اقدامات انجام‌شده در زمینه پایش‌های حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی پرداخت.

کاهش میزان رسوب و فرسایش خاک با اجرای پروژه‌های آبخیزداری

عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در این جلسه ضمن تقدیر از اقدامات انجام‌شده در زمینه پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی در ۱۲ ایستگاه در سراسر کشور در سه دهه گذشته، اظهار داشت: استفاده صحیح از داده‌های مطالعاتی پروژه‌های آبخیزداری از جمله داده‌های استخراج‌شده از ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی می‌تواند به همکاران سازمان منابع طبیعی کمک کند که در حین اجرای پروژه‌های آبخیزداری در نقاط مختلف کشور، بهترین عملکرد را داشته باشند.

معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان این که مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که در مناطقی از کشورمان که پروژهای آبخیزداری اجرا شده، میزان رسوب و فرسایش خاک کاهش یافته است، گفت: آمارهایی که در زمینه میزان رسوب و فرسایش خاک ارائه می‌شود، عمدتا مربوط به ۹۰ میلیون هکتار از عرصه‌های کشور است که هنوز پروژه‌های آبخیزداری در آن‌ها اجرا نشده است و در آمارها نیز معمولا درصد رسوب یا درصد فرسایش خاک در این عرصه‌ها اعلام می‌شود و همین مساله سبب می‌شود که در آمارهای جهانی، رتبه ایران در میزان رسوب و فرسایش خاک پایین بیاید.

وی در ادامه تاکید کرد: اثربخشی اجرای پروژه‌های آبخیزداری در کاهش میزان رسوب و فرسایش خاک و بهبود وضعیت پوشش گیاهی در عرصه‌هایی که این پروژه‌ها اجرا شده است، در مطالعات کارشناسان سازمان و متخصصان حوزه منابع طبیعی در نقاط مختلف کشورمان کاملا ثابت شده است؛ بنابراین باید مطالعات مربوط به بخش آبخیزداری از جمله پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی را به عنوان سند پشتیبان اجرای پروژه‌های آبخیزداری آینده در سراسر کشور قرار دهیم.

مطالعات آبخیزداری به انتخاب گونه‌های گیاهی مد نظر برای کاشت کمک می‌کند

نوبخت با بیان این که آمار و برنامه‌ریزی، دو رکن مهم تحول در همه زمینه‌ها محسوب می‌شود، عنوان کرد: انجام مطالعات صحیح در بخش آبخیزداری، می‌تواند به ما کمک کند که علاوه بر میزان بارندگی، بتوانیم مقدار گرما و تشعشعات خاک را نیز در یک منطقه خاص به دست آوریم تا وقتی که قرار است برای کاشت گونه‌های گیاهی در آن منطقه تصمیم‌گیری کنیم، بهترین گونه یا گونه‌های مورد نظر را انتخاب کنیم که هم هزینه‌های نگهداری بعد از کاشت را به حداقل برسانیم و هم کاشت آن‌ها، بیشترین ثمربخشی را داشته باشد.

رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تاکید بر این که اعتبارات پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی باید در سطح ملی پیش‌بینی شود، خاطرنشان کرد: تا پیش از اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت در ایران، نهالستان‌های جنگلی در وضعیت بسیارنامناسبی قرار داشت، زیرا اعتبارات مربوط به آن‌ها به صورت استانی اختصاص پیدا می‌کرد، ولی از وقتی اجرای این طرح شروع شد، با عزم ملی ایجادشده در همه دستگاه‌ها و جلب مشارکت بخش خصوصی از طریق بودجه مسئولیت‌های اجتماعی، شاهد آن بودیم که تحول مهمی در بهبود وضعیت این نهالستان‌ها اتفاق افتاد. در تامین و تخصیص اعتبارات پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی نیز باید همین عزم ملی را داشته باشیم تا کار با سرعت بیشتری به پیش برود.

وی همچنین یادآور شد: فعالیت برخی ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی حدود ۳۰ سال سابقه دارد و فعالیت برخی ایستگاه‌ها مقداری کمتر است؛ ولی عملا حدود سه دهه است که ریل‌گذاری این پروژه در کشورمان انجام شده است و نباید اجازه دهیم که فعالیت یک ایستگاه به دلیل تامین نشدن اعتبارات لازم به‌منظور خرید تجهیزات و نرم‌افزارهای لازم، چند ماه متوقف شود. به همین دلیل، هم در سطح ملی و هم در سطح استانی باید برای تامین اعتبارات بخش آبخیزداری به‌ویژه اعتبارات لازم برای اجرای پروژه‌های پایش حوضه آبخیز معرف و زوجی بجنگیم.

لزوم افزایش تعداد ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی در کشور

نوبخت همچنین بر لزوم افزایش تعداد ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی در سطح کشور تاکید کرد و گفت: از ۱۳ اقلیم موجود در جهان، ۱۱ اقلیم آن در ایران وجود دارد و برای این که بتوانیم الگوبرداری صحیحی از اجرای پروژه‌های معرف و زوجی در سطح کشور داشته باشیم، باید در هرکدام از ۱۱ اقلیم موجود در کشور، عرصه خاصی را مشخص کنیم و پروژه پایش حوضه آبخیز معرف و زوجی را در آن به اجرا درآوریم و سپس داده‌های مربوط به پایش عرصه‌های نمونه را به مرور استخراج کنیم و از آن‌ها برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری در دیگر نقاط کشور که شرایط اقلیمی مشابهی دارند، استفاده کنیم.

رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تاکید کرد: نباید با داده‌های استخراج‌شده از ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی به صورت تزئینی برخورد کنیم، بلکه تمام کارشناسان و مدیران سازمان منابع طبیعی در تمام استان‌ها، باید از این داده‌ها به عنوان اطلاعات مبنایی برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری در نقاط مختلف کشورمان بهره‌مند شوند؛ زیرا استفاده از این داده‌ها می‌تواند به افزایش اثربخشی اجرای پروژه‌های آبخیزداری در سطح کشور کمک کند.

وی همچنین تصریح کرد: ما باید در اعتبارات استانی تعیین‌شده برای ۱۲ ایستگاه موجود پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی بازنگری کنیم و از شرکت‌ها و صنایع بزرگ نیز در قالب بودجه مسئولیت‌های اجتماعی‌شان، در اجرای برنامه‌های تعریف‌شده در بخش آبخیزداری از جمله اجرای پروژه‌های پایش حوضه‌های معرف و زوجی در ۲۱ استانی که هنوز این پروژه‌ها در آن‌ها اجرا نشده است، کمک بگیریم؛ زیرا هرچقدر پروژه‌های آبخیزداری با کیفیت بالاتری در کشورمان اجرایی شود، امنیت زیستی کشورمان بیشتر تضمین خواهد شد.

پیش‌بینی اعتبارات مربوط به نگهداری از تجهیزات ایستگاه‌ها در بودجه امسال

حسن وحید، معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی نیز در این جلسه با یادآوری این نکته که سازمان برنامه و بودجه در گذشته همکاری لازم را برای تامین اعتبارات اجرای پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی در سطح کشور نداشت، عنوان کرد: با پیگیری‌های زیادی که در سال ۱۴۰۲ انجام شد، قرار شد که در سال جاری، اعتبارات مورد نیاز برای اجرای این پروژه‌ها، به صورت استانی و در قالب دستورالعمل ابلاغی قانون بودجه امسال و موافقتنامه‌های مربوطه تامین شود که البته این اعتبارات، صرفا مربوط به نگهداری از تجهیزات ایستگاه‌ها است و هنوز برای خرید تجهیزات یا نرم‌افزارهای جدید بودجه‌ای پیش‌بینی نشده است.

معاون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان این که تامین اعتبارات سالیانه نگهداری از تجهیزات ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی در سال ۱۴۰۳ یک گام رو به جلو محسوب می‌شود، چون قبلا در موافقتنامه‌های ملی، این اعتبارات پیش‌بینی نمی‌شد، اظهار داشت: در حال حاضر اقدامات مربوط به تامین اعتبارات برای تکمیل و تجهیز ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی را در سطح ملی پیگیری می‌کنیم، چون معمولا استان‌ها توان خرید تجهیزات و نرم‌افزارهای لازم در این زمینه را ندارند و امیدواریم با همکاری سازمان برنامه و بوجه و تامین و تخصیص اعتبارات لازم، مشکلات مربوط به این بخش هرچه زودتر برطرف شود.

وی همچنین یادآور شد: ارزیابی نتایج حاصل از پروژه‌های آبخیزداری اجراشده در سطح کشور نشان می‌دهد که اجرای این پروژه‌ها هم می‌تواند به کاهش دبی اوج رواناب‌ها و سیلاب‌ها کمک کند و هم در کاهش فرسایش ویژه خاک تاثیر بگذارد. این مساله نشان می‌دهد که عملیات آبخیزداری هم در کاهش خسارات سیل و هم در کاهش فرسایش خاک موثر است، اما به شرط آن که سایر دستگاه‌ها در مدیریت پایدار از منابع آب و خاک کشور با سازمان منابع طبیعی همکاری کنند و به بهره‌برداری غیراصولی و بی‌رویه از این منابع دست نزنند. اگر نگاه مدیریت جامع حوضه آبخیز در هر منطقه‌ای وجود نداشته باشد، طبیعتا میزان اثربخشی اجرای پروژه‌های آبخیزداری کاهش می‌یابد.

امکان صرفه‌جویی در اجرای پروژه‌های پایش با بهره‌مند شدن از همکاری سایر دستگاه‌ها

نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی نیز با بیان این که الگوبرداری از مطالعات جهانی برای اجرای پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی در سطح کشور اقدامی ارزشمند بوده که در سه دهه گذشته انجام شده است، اظهار داشت: طبیعتا اجرای چنین پروژه‌ای تنها برای ۱۲ حوضه آبخیز با مساحت حداکثر ۵۰۵ هزار هکتار در سطح کشور کافی نیست. البته می‌توان درک کرد که محدودیت‌هایی در زمینه تامین منابع مالی اجرای پروژه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی وجود دارد، ولی اگر از همکاری سایر دستگاه‌ها در این زمینه بهره‌مند شویم، می‌توانیم در هزینه‌کرد منابع مالی برای اجرای این پروژه‌ها صرفه‌جویی داشته باشیم.

معاون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تاکید بر این که داده‌های استخراج‌شده از ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی توسط دفتر مهندسی و مطالعات سازمان، جمع‌آوری و ساماندهی شود، خاطرنشان کرد: سازمان منابع طبیعی در تمام ۱۲ ایستگاه پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی، ایستگاه هواشناسی دایر کرده است، حال آن که اگر با سازمان هواشناسی همکاری می‌کردیم، خود این سازمان، ایستگاه هواشناسی مربوطه را در کنار ایستگاه‌های ما دایر می‌کرد. همچنین باید توجه داشته باشیم که برای بهبود وضعیت اجرای پروژه‌های آبخیزداری در کشورمان، نیاز به همکاری گسترده‌تر با جوامع جهانی بخصوص در زمینه بهره‌گیری از علوم و فناوری‌های روز در این زمینه داریم.

گفتنی است، در این جلسه، عباسعلی نوبخت، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور دستورات لازم را برای رایزنی با سازمان برنامه و بودجه به‌منظور تامین اعتبارات مورد نیاز برای خرید و نگهداری از تجهیزات و نرم‌افزارهای ایستگاه‌های ایستگاه‌های پایش حوضه‌های آبخیز معرف و زوجی در سطح کشور صادر کرد و به معاون آبخیزداری سازمان دستور داد که جلسات مشابهی برای بررسی وضعیت این ایستگاه‌ها و داده‌های حاصل از آن به صورت داده‌ای در ستاد سازمان برگزار شود.

نوبخت همچنین در پایان جلسه ضمن تقدیر از همکاران سازمان منابع طبیعی برای شرکت در مرحله اول چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، از همه همکاران سازمان درخواست کرد که روز جمعه ۱۵ تیر نیز با هدف کمک به تامین امنیت ملی کشور، در مرحله دوم انتخابات شرکت کنند.