سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

سیمای منابع طبیعی

منابع طبیعی بعنوان ثروت هرجامعه وامانتی برای آیندگان است.

      کسانی که ازاین ثروت وموهبت الهی استفاده می کنند موظفند ازآن بطور صحیح واصولی بهره برداری نموده و آباد وسرسبز به نسل بعداز خود تحویل نمایند . زیرا امروزه ثابت شده است که منابع طبیعی بستر حیات کلیه موجودات زنده بوده وآبادانی وسرسبزی آن نشانه پیشرفت جوامع وزمینه ساز توسعه پایدار می باشد .

      از مهم ترین منابع طبیعی تجدید شونده ، جنگلها ومراتع می باشند که اگر مورد بی مهری انسانها قرارنگیرند وانسانها زمینه ساز تضعیف ویانابودی آنها را فراهم نکنند هیچگاه به اتمام نمی رسند . گیاهان تشکیل دهنده بزرگترین جوامع زیستی در سطح خشکیهای کره زمین     می باشند و باقدرت زاداوری وتکثیری که دارند اگر درست بهره برداری شوند توسعه اقتصادی جامعه رابه ارمغان می آورند و نقش اساسی در تامین نیازمندیهای انسان دارند . تولید چوب ، حفظ وتولید خاک ، تولید علوفه ، تولید فرآورده های صنعتی ودارویی ، تغذیه آبهای زیرزمینی ،تولید اکسیژن ، تلطیف هوا، جلوگیری از سیل ، ارزشهای تفرجگاهی، حفظ گونه های جانوری وحیات وحش و ... از مهم ترین اثرات مستقیم وغیر مستقیم عرصه های جنگلی ومرتعی می باشند که انسان وسایر موجودات از آن بهره مند می شوند و بدون شک تخریب آن موجب نابودی همه موجودات می گردد . بنابراین برای بقای زندگی وتامین نیازمندیهای حال وآینده بشر راهی جزء حفظ و توسعه منابع طبیعی ( جنگل ،مرتع ، آب وخاک ) باقی نمی ماند .این میسر نمی شود مگر با مشارکت همه اقشار مردم ، امیدواریم با همکاری وهمدلی کارشناسان ومتخصصین امر و عموم مردم بویژه بهره برداران منابع طبیعی بتوانیم در حفظ وتوسعه این ثروت لایزال خدادادی نقش خویش را به شایسته ترین نحو ایفا نموده وآن را برای نسلهای آینده حفظ نمائیم . انشاء ا...

موقعیت جغرافیایی استان مازندران

استان مازندران بامساحت 2397440هکتار معادل 5/1 درصد مساحت کل کشوررا تشکیل می دهد . این استان بین مدار های 35درجه و 47 دقیقه تا 36 درجه و25 دقیقه عرض شمالی و مدار های50 درجه و 34 دقیقه تا 54 درجه و10 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرارگرفته است . حدشمالی آن دریای خزر ،حد جنوبی آن استانهای تهران ، قزوین ، سمنان ، حد غربی آن استان گیلان وحد شرق آن استان گلستان می باشد . استان مازندران دارای 2922432 نفرجمعیت ،16 شهرستان ، 51 شهر و 3161 آبادی دارای سکنه می باشد .

     ازنظر اقلیمی نیز استان مازندران دارای 3 نوع اقلیم متمایز بصورت اقلیم ساحلی –جلگه ای وکوهستانی می باشد . میزان بارندگی ورطوبت هوادر قسمت غرب استان بیشتر از شرق آن است بطوری که میزان میا نگین بارش سالیانه درغرب 9/945 ودر شرق 3/656 میلی متر  می باشد .

      از نظر توپوگرافی استان مازندران ازدو بخش متمایز و جدا از هم بصورت   جلگه ای و کوهستانی تشکیل یافته است.منطقه کوهستانی عموما پر شیب بوده و دارای یالهای متعدد و دره های زیادی است که عمدتا در تمام طول سال دارای آب میباشد. بلندترین نقطه ارتفاعی بخش کوهستانی ،قله دماوند با 5671 متر ارتفاع از سطح دریا های آزاد می باشد.به لحاظ زمین شناسی استان شامل قسمتی از رشته کوههای البز با امتداد شرقی-غربی است که با چین خوردگی های آلپی شکل گرفته و شمال کشور را از ایران مرکزی جدا مینماید.

نمودار عرصه منابع طبیعی استان مازندران (جنگل ومرتع )    1691966 هکتار

    ( 70.5% سطح منطقه ساری - 29.5%سطح منطقه نوشهر )

بخش جنگل

براساس آمار سازمان جهانی خوار وبار کشاورزی (فائو)،مساحت جنگلهای جهان 3870 میلیون هکتار معادل 6/29 درصد وسعت کره زمین میباشد.ایران با داشتن17 میلیون هکتارعرصه جنگلی(بااحتساب بیشه زار ودرختچه زار ) ، 5/10 درصد از مساحت 162 میلیون هکتاری کشور رابخود اختصاص داده است . از مجموع 17 میلیون هکتار جنگل موجود در کشور 2090809 هکتار معادل 2/12 درصد آن در نواحی شمالی کشور قراردارد که استان مازندران دربین استانهای شمالی کشور ( گیلان و گلستان ) 4/53 درصد سطح جنگلهای شمال را بخود اختصاص داده است .

دراین میان سهم حوزه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری ساری 794014 هکتار معادل 38 درصد استانهای شمالی کشورمی باشد .

میزان موجودی جنگل در استان مازندران ( ساری ) 130 میلیون مترمکعب می باشد که ارزش اقتصادی آن بالغ بر 115000 میلیاردریال برآورد می گردد . متوسط رویش سالانه این جنگل برابر 5/2 مترمکعب درهکتار می باشد که بر این اساس در جنگلهای تولیدی حدود 7/1 میلیون مترمکعب تولید سالانه خواهیم داشت .

به لحاظ طبقات جنگل 451258 هکتارجنگل انبوه (9/56%)، 215001 هکتار جنگل نیمه انبوه (27%)26201 هکتار جنگل تنک (3/3%) 101555 هکتار بیشه زار وجنگلهای دست کاشت(8/12%) می باشند .

 براساس گزارشهای موجود برای بیش از 500 هزار هکتار( معادل 78 درصد )از جنگلهای حوزه اداره کل ساری طرح جنگلداری تهیه شده است .

مدیریت بخش جنگل:

برای 500 هزار هکتار

 ازجنگلهای حوزۀ اداره کل طرح جنگلداری تهیه شده است :

•       516796 هکتار ( 65 % )     دارای طرح

•        277218 هکتار ( 35 % )     فاقـــد طرح

مجریان طرح های جنگلداری:

•       شرکتهای دولتی بمیزان   191121 هکتار     معادل   48%

•       مجریان نیمه دولتی   “    138517 هکتار     معادل   6/34%   

•       شرکتهای تعاونی   ”     41210 هکتار         معادل   3/10% 

•       مجریان خصوصی    “   28398 هکتار         معادل  1/7%   

جمع                         399246 هکتار

اهم وظائف مجریان طرحهای جنگلداری

•       انجام حصارکشی (محصور نمودن پیرامون عرصه های دارای برنامه احیائی

•        حفاظت فیزیکی از جنگل (احداث ساختمانهای نگهبانی و گماردن قرقبانان و سیم بانان)

تعداد 23 پاسگاه حفاظتی توسط مجریان احداث که حفاظت از عرصه های حوزه مرتبط را عهده دارند

تولید نهال و بذور درختان جنگلی

در سال 88 بیش از 7 میلیون اصله نهال توسط مجریان(شرکتها)،اداره کل منابع طبیعی وآخیزداری حوزه ساری، و نهالستانهای خصوصی تولید شده است.

•      انجام جنگلکاری به منظور احیاء جنگلهای مخروبه

تاکنون حدود 57 هزارهکتار توسط مجریان طرحها ، جنگلکاری شده است

•      انجام عملیات مراقبتی (وجین و سله شکنی) درجنگلهای دست کاشت سنوات قبل

•       انجام عملیات کمکی (خراش و بذرپاشی) جهت کمک به استقرار تجدید حیات در جنگلهای طبیعی

•       انجام عملیات پرورشی شامل آزاد کردن و پاک کردن، تنک کردن و روشن کردن جهت پرورش توده های جنگلی دست کاشت و طبیعی.

•       سالانه حدود 2000 هکتار عملیات پرورشی توسط مجریان طرحها اجرا میشود.

•       احداث جاده جنگلی (تهیه پروژه، نشانه گذاریدرختان،تعین مسیربرداشت و خروج چوب آلات ، عملیات ساخت جاده باابنیه فنی لازم ،نگهداری از راه و ابنیه های مربوطه در طول اجرای طرح. 

•       تا کنون حدود 3200 کیلومتر از کل جاده های جنگلی توسط مجریان طرحها احداث شده است.

خلاصه عملکردمجریان طرحهای جنگلداری در سال 88
در حوزه اداره کل منابع طبیعی منطقه ساری

بخش حفاظت

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری ساری

•    با 8 اداره منابع طبیعی شهرستانی (در12حوزه فرمانداری )

•    36واحد منابع طبیعی

•    حدود12ایست بازرسی ثابت وسیار

•     وباهمکاری14مجری طرح جنگلداری

•     (دولتی- نیمه دولتی -خصوصی- تعاونی)

•     وباتعداد240نفرنیروی انسانی

•     وبامیانگین سطح حوزه استحفاظی هر واحدمنابع طبیعی بطورمتوسط40000هکتار،تمام توان و نیرو خودرا در امر حفاظت از عرصه های منابع طبیعی به کار گرفته است.

بدیهی است،امورمختلف حاکمیتی ازجمله گشت ومراقبت،اعمال مقررات مربوطه به ماده55،48،47،43،42

 پیگیری وهماهنگی بانیروی انتظامی، دستگاه قضائی، تثبیت مالکیت دولت ، اجرای مقررات وتفکیک انفال در خصوص اخذ سند مالکیت ، اطفاءحریق و دهها وظیفه کوچک وبزرگ توسط این نیروهای معدود انجام میگیرد.

مضافا“ منابع ملی در حوزه اداره کل دارای 4000 کیلومترمرزمشترک با حاشیه شهرها،      جاده ها، روستا ها خصوصا“ اراضی اشخاص است که باتوجه به گستردگی وارزش اقتصادی وزیست محیطی فوق العاده بالای منابع طبیعی دراستان ، مقابله با تخریب وتجاوز به عرصه های ملی از اهم وظایف میباشد.  

حفاظت فیزیکی

حفاظت فیزیکی درحال حاضر با نیروهای منابع طبیعی که در 36 واحد درحوزه اداره کل مستقر هستند صورت می پذیرد در راستای ماده179 و129 قانون برنامه سوم وچهارم توسعه اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی یگان حفاظت دراداره کل ایجاد گردید.

جهت حفاظت بهینه از عرصه های منابع طبیعی نیاز به حداقل 20 باب ساختمان حفاظتی جدید (هرکدام به زیربنای 250 مترمربع ) و 2 دستگاه خودرو کمک دار می باشد که اجرای آن نیاز به اعتباری بالغ بر 25 میلیار ریال دارد .

حفاظت فنی

ایجاد مرز حائل، یکی از اقدامات فنی است که برای تثبیت مرزهای اراضی منابع ملی اجرا میشود .

          در سال 87، مرز حائل با نصب سیم خاردار ،بطول 10 کیلو کیلومترایجاد گردید.

 باتوجه به گستردگی وارزش اقتصادی وزیست محیطی فوق العاده بالای منابع طبیعی دراستان که حدودا دارای4000 کیلومترمرزمشترک باحاشیه شهرها، جاده ها، روستا خصوصا“ اراضی اشخاص است که دربسیاری ازموارد حتی بافنس کشی درطبیعت جداسازی اراضی ملی و غیر ملی محقق نشده ویااگرشده خیلی ناقص است لذا ایجاد مرز حائل از اهمیت ویژه ای برخوردار است . 

       برای اجرای هر کیلومتر بنچ مارک نیاز به 15 میلیون تومان اعتبار که در صورت تامین سالانه مبلغ 600 میلیون تومان در طرح حفاظت ، امکان اجرای 200 کیلومتر مرز حائل در مرزهای بحرانی فراهم خواهد شد

یگان حفاظت

تاریخچه تشکیل گارد یا یگان حفاظت از جنگلها و مراتع

•     مستحفظ مسلح جنگل از سال 1303 تا 1313

•      پاسبان جنگل از سال 1314 تا 1329

•     گارد جنگل اول از سال 1329 تا 1339

•     گارد جنگل دوم از سال 1346 تا 1355

•     گارد جنگل سوم(سپاه جنگل) از سال 1361 تا 1366

•     یگان حفاظت از منابع طبیعی (گارد جنگل چهارم )از سال 1384تاکنون

یگان حفاظت از منابع طبیعی

 در اجرای ماده 179 قانون برنامه سوم توسعه، دستور العمل تشکیل یگان های حفاظت در دستگاه های کشوری مصوب سال 1379 فرماندهی کل قوا و موافقت ستاد کل نیروهای مسلح (در بهمن ماه سال 1382) و با پیگیری مجدانه مسوولین و کارشناسان سازمان، یگان حفاظت سازمان با معرفی و انتصاب فرمانده، رسماً کار خود را از مورخ 24/12/84 آغاز نموده است.

اهداف تشکیل یگان حفاظت

•      افزایش اثربخشی فعالیتهای حفاظتی سازمان.

•     تقویت و عمومیت بخشیدن رفتارهای قانونمند در عرصه های منابع طبیعی.

•      تعمیم وگسترش اندیشه و رفتار حفاظتی در پیکره سازمان متبوع و جامعه.

•      سرعت بخشیدن به اجرای احکام و مقررات حفاظتی سازمان.

•      تقویت برنامه های پیشگیری و کاهش پرونده های متشکله از طریق اجرای اقدامات بازدارنده.

•      بالا بردن ضریب حفاظت از منابع طبیعی و انفال در کشور.

•      خود باوری همکاران حفاظتی خصوصاً در عرصه ها و هنگام برخورد با متخلفین.

سیاستهای اجرائی یگان حفاظت

•    تکمیل و بهبود ساختار حفاظت منابع طبیعی

•     ساماندهی وضابطه مند نمودن عناصرواجزاءیگان حفاظت

•    الهام گرفتن ازتجربیات قبلی جهت دستیابی به روشهای

•    اصلاحی موثر

•     بررسی وتدوین اجرای برنامه های موثردرافزایش ضریب حفاظتی

•     استانداردسازی سازمان کار یگان حفاظت و فعالیتهای مرتبط

•     تجهیز پرسنل به ابزار، ادوات و تجهیزات مناسب وموثر

•     تهیه دستورالعمل های اجرایی و نحوه تعامل یگان حفاظت با سایر اجزای سازمان

•     تهیه برنامه حفاظتی ویژه برای مناطق خاص برابر درخواستهای واحدهای حفاظتی

•     هماهنگ سازی وهمسو نمودن امور حفاظتی و مرتبط

•     استفاده و بکارگیری بخش های برون سازمانی خصوصاً ناجا و دستگاه قضایی در راستای اهداف سازمان

•    استفاده از فن آوری های نوین در زمینه حفاظت موثر

وظايف يگان حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور

•    حفاظت از عرصه و اعيان منابع طبيعي از طريق اجراي مقررات موضوعه....

•     گشت و مراقبت و اقدامات پيشگيرانه و اطلاع رساني بموقع ...

•     كنترل بهره برداري از عرصه و اعيان منابع طبيعي و....

•     اتخاذ تدابير، تمهيدات و اقدامات لازم به منظور جلوگيري و مقابله با جرائم مرتبط با وظايف قانوني سازمان.

•     جلوگيري از تردد و چراي غير قانوني دام در منابع طبیعی کشور...

•     بازرسي و كنترل محموله هاي جنگلي و مرتعي و كشف محموله هاي قاچاق و غير مجاز....

•     بازرسی مستمر کارگاههای چوب بری و کارخانجات صنایع چوب ...

•     اتخاذ تدابير اجرايي و اقدامات پيشگيرانه، پيش آگاهي، كشف و تعقيب جرم و مجرم مرتبط با ماموريت يگان...

•     تشكيل پرونده قضايي متخلفين، قاچاقچيان و متجاوزين به عرصه و اعيان منابع طبيعي و جرائم مشهود .....و ارجاع و اعزام به مراجع قضایی.

•     اتخاذ تدابير اجرايي و اقدامات پيشگيرانه، پيش آگاهي و همكاري در كشف و اطفاء حريق و امور امدادي و مردم ياري.....

•    انجام وظايف قانوني در مقام ضابط خاص دادگستري در حوزه ماموريت...

•    مساعدت و همكاري با عوامل انتظامي محل ماموريت در كشف جرائم....

•    اجراي تصميمات، آراء و احكام مراجع اداري و قضايي صادره در خصوص پرونده هاي مرتبط با تخلفات و جرائم در عرصه و اعيان منابع طبيعي.

•    برقراری تعامل با مراجع نظامی ، انتظامی ، قضائی و سایر دستگاهها ...

•    جمع آوري اطلاعات انتظامي توسط يگان و هماهنگي و همكاري متقابل با ناجا و حراست سازمان متبوع ....

•    انجام اقدامات لازم براي حفاظت اماكن سازمان و ....

•    انجام ماموريتها و وظايفي كه در شرايط غير عادي در امور امنيتي و انتظامي از سوي ناجا ابلاغ مي شود (در حوزه استحفاظي يگان).

•    تهيه و تدوين طرح توزيع تسليحات و تجهيزات انتظامي و مخابراتي برابر جداول مصوب سازماني و ارائه آن به ناجا .

اهم اقدامات اجرائی یگان حفاظت

•     اخذ مجوز لازم جهت استفاده از افسران ارشد ناجا در ستاد و ادارات کل منابع طبیعی استانها.

•     استقرار واحدهای فرماندهی یگان حفاظت در استانها و شهرستانهای کشور.

•     پیگیری انجام وظایف قانونی واعمال مدیریت در پروژه های مرتبط.

•    عملیاتی نمودن کد امداد جنگل و مرتع (09696) جهت استفاده از مشارکتهای مردمی در کشف و برخورد با جرائم و     اطفاء حریق در عرصه های منابع طبیعی کشور.

توضیح : لازم به ذکر است با توجه به استقبال عمومی مردم از کدهای 3 رقمی در جهت اطلاع رسانی اخبار و گزارشات با پیگیریهای جدی اخیراً مجوز کد 3 رقمی 120 اخذ گردیده که بزودی علاوه بر کد فوق الذکر در کلیه شهرستانهای کشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

•    ایجاد واحدهای مرفوک(مرکز فرماندهی و کنترل) و کشیک های شبانه روزی در ستاد سازمان و ادارات کل منابع طبیعی استانها.

•    تدوین دستورالعملهای اجرایی پروژه های یگان حفاظت و ابلاغ آنها به استانها.

•    پیگیری و اجرای دوره های آموزشی عمومی ، تخصصی و انتظامی برای نیروهای حفاظتی.

•    پیگیری لازم به منظور ایجاد و شفاف سازی تعامل با معاونتهای سازمان و تنظیم تفاهم نامه های اجرایی در این خصوص.

•    پیگیری، تصویب و اخذ مجوز های لازم قانونی و تهیه لباس فرم، علائم و نشانهای مخصوص یگان برای نیروهای حفاظتی در این خصوص.

•    اجرای احکام قضائی در قلع و قمع مستحدثات غیر مجاز در اراضی ملی و احیاء تبصره یک ماده 55 قانون حفاظت و    بهره برداری از جنگلها و مراتع کشور مصوب سال 1346.

•    خریداری و توزیع سلاح در ادارات کل منابع طبیعی سراسر کشور.

•    خرید و تامین تجهیزات و وسائل ایمنی شامل شوکر، باتوم، گاز اشک آور، دستبند و.....

•    ایجاد پاسگاه ویژه منابع طبیعی در مراکز استانها و شهرستانهای تابعه

•    اخذ ردیف اعتباری مستقل و اعطای قائم مقامی مجری طرح به فرمانده یگان.

•    تجهیزکلیه شهرستانهای تابعه به خودروهای اطفاء حریق

•    جذب نیروهای وظیفه(سرباز) در مقاطع مختلف تحصیلی( زیردیپلم،دیپلم، فوق دیپلم،لیسانس،فوق لیسانس) در سال 1388

کشفیات ماده 48 (قاچاق چوب)

مساحت خلع ید شده

پرونده تخلف و تصرف (ماده 55)

ماده 42 (قطع درخت )

طرح خروج دام از جنگل

vحضور دام و جنگل نشین در جنگلهای استان بعنوان یکی از بزرگترین معضلات اجتماعی درجنگل می باشد .

v در جنگلهای حوزه اداره کل حدود 6/1 میلیون واحد دامی وجود داشت که بیش از350هزارواحد دامی از جنگل خارج شده اند ودرحال حاضر 25/1 میلیون واحد دامی درعرصه های جنگلی حضوردارند . همچنین تعداد 4385 خانوار جنگل نشین درعرصه های جنگلی ساکن بوده که بالغ بر 650 خانوار تجمیع گردیده و مابقی کماکان در جنگل استقرار دارند .

در جنگلهای حوزه اداره کل ساری درگذشته بالغ بر 6/1 میلیون واحد دامی)  در قالب حدود 11000واحد دامداری با تعداد 7300 دامدار) وجود داشته است .

 ازبدو اجرای طرح تاکنون حدود 350000هزار واحد دامی خارج شده است

کماکان حدود 2 /1 میلیون واحد دامی در عرصه های جنگلی حضوردارند.

در جنگلهای منطقه ساری حدود 992 آبادی با جمعیت 22000 نفر                ( 4385 خانوار) بصورت تک خانوارهای پراکنده در داخل جنگل سکونت داشته اند.

 تاکنون 19 آبادی با جمعیت 1850 نفر    ( 650 خانوار) ازجنگل خارج گردیده و خروج توافقی مابقی دردست اقدام می باشد .

تشریح اهم اثرات تخریبی حضور دام در جنگل

•    1.2 میلیون واحد دامی موجود دریک دوره 100 روزه تعلیف درجنگل حدود 240 میلیون اصله نهال را ازبین میبرند که میزان خسارت مالی آن حدود 240 میلیارد ریال برآورد می شود.

•    به خسارت فوق بایست مصرف هیزم وکاهش رویش درختان در عرصه مورد استفاده دام را نیز اضافه نمود.        

   8600 واحد دامداری داخل جنگل جهت تامین اطراقگاه ودامسرا هریک حداقل 2 هکتار ومجموعاً 17000 هکتار از بهترین رویشگاههای جنگلی راتخریب می نمایندکه ارزش ریالی اطراقگاهها از لحاظ حجم درختان سرپا حدود 400 میلیارد تومان است.

اجرای طرح ساماندهی خروج دام ازجنگل

370000واحد دامی از جنگل خارج شدند.

  650  تک خانوار از جنگل تخلیه شدند.

  2500   دامدار از جنگل خارج شدند.

 1900دامسرای جنگلی تخلیه شدند

220000هکتار جنگل از دام ودامدار آزاد شد

650 هکتار مستثنیات جنگل نشینان خریداری شد

 19 روستا و آبادی از مناطق جنگلی تخلیه شدند

جنگلکاری وتوسعه جنگل

vجنگلکاری وتوسعه جنگل از جمله دیگر شاخص های عملکرد اداره کل منابع طبیعی استان می باشد که براساس گزارشهای موجودتاکنون 11200هکتارازعرصه های مستعدازسوی دولت ومجریان طرحها درقالب طرحهای توسعه جنگل واحیاء وغنی سازی جنگلکاری شده است . این اقدامات با هدف توسعه وافزایش سطح جنگلهای تخریب شده ، تثبیت بیولوژیک خاک و جلوگیری از فرسایش خاک،جلوگیری ازتخریب و تجاوزبه جنگل وعرصه های منابع طبیعی ، حفظ و افزایش تنوع گونه ها صورت  می گیرد .

طرح جنگلکاری وتوسعه جنگل :

هدف اصلی :احیاء و باز سازی جنگلهای تخریب شده

•     توسعه وافزایش سطح جنگلها از طریق ایجاد جنگلهای دستکاشت

•     تثبیت بیولوژیکی خاک وجلوگیری از فرسایش خاک

•     جلوگیری از تخریب وتجاوز به جنگل بدلیل تثبیت وعرصه های منابع طبیعی

•     حفظ وافزایش تنوع گونه ها(رسیدن به توسعه پایدارودرخور شرایط جغرافیایی استان)

از اول انقلاب تا پایان برنامه سوم، حدود 102000 هکتار ودر سال 88- 84 حدود 10000 هکتار

( جمعا 12000 هکتار) ازعرصه های مستعد توسط دولت ومجریان طرحها، جنگلکاری شده است

* حدود 51% این عملیات توسط مجریان طرحهای جنگلداری صورت یافته است

محل اجرای طرح های جنگلکاری وتوسعه جنگل :

•    مناطق ارتفاعی نیمرخ شمالی جنگلهای شمال کشور

•     مناطق خالی وعاری از پوشش جنگلی محاط در جنگلهای شمال .

•     اراضی زراعی ومستثنیات وخانه سراهای روستاهائی که با اجرای طرح خروج دام ازجنگل ، تجمیع وتخلیه می شوند.

زراعــت چوب

vتوسعه زراعت چوب نیز دراراضی اشخاص به منظور تامین نیاز چوب کارخانجات و صنایع وابسته صورت می گیرد. نیاز سالانه استان به چوب برای تامین کارخانجات وصنایع وابسته برابر2 میلیون متر مکعب می باشد که سهم آن در حوزه این اداره کل درسال 4/1 میلیون مترمکعب می باشد که ازاین مقدار نیاز در حال حاضر 25 % بوسیله منابع جنگلی ، 30 % واردات و 45 % باقی مانده با تولید و بهره برداری از درختان باغی و صنوبرکاریهای موجود تامین می شود .

vاین طرح با هدف کاهش فشار در برداشت از جنگلهای منطقه بعنوان رویکرد جدید درراه رسیدن به اهداف برنامه چهارم (ماده 69 قانون برنامه چهارم) می تواند گامی مهم واثرگذار درحفظ ، حمایت وصیانت از جنگل بردارد . در حوزه اداره کل منطقه ساری تاکنون بالغ بر 28000 هکتار از اراضی مستثنیات به زراعت چوب اختصاص یافته است .

•    نیاز استان به چوب بمنظور تامین کارخانجات وصنایع وابسته در طول سال برابر 1.4 میلیون متر مکعب میباشد

•    این نیاز درحال حاضر ، 25 % توسط منابع جنگلی ، 30 % از طریق واردات و مابقی با تولید وبهره برداری از درختان باغی وصنوبر کاریهای موجود تامین گردد.

•    شرکت صنایع چوب وکاغذ درمازندران، بتنهائی سالانه به 430 هزار مترمکعب چوب نیاز دارد .

•    با هدف کاهش فشار در برداشت از جنگلهای منطقه ، لازم است از چوبهای غیر جنگلی  استفاده شود که براین اساس و در راستای بندهای د و هـ ماده 69 قانون برنامه چهارم ، رویکرد جدیدی با عنوان  زراعت چوب و کاشت گونه های سریع الرشد در دستور کار دولت قرار گرفته است .

هر هکتار زراعت چوب در یک دوره    10- 8 ساله   میتواند حدود 200 متر مکعب چوب تولید نماید .

باتوجه به وجود استعداد زراعت چوب در اراضی اشخاص ، کاشت گونه های صنوبر برای کوهپایه و دشت - وکاشت اکالیپتوس برای اراضی ساحلی از سوی این اداره کل ترویج واجرا می شود .

•    تاکنون بالغ بر 21000 هکتاراز اراضی مستثنیات مردم به زراعت چوب اختصاص یافته است

•    در حال حاضر سالانه بالغ بر1000 هکتار اراضی مستثنیات به زراعت چوب اختصاص میابد

•    در صورت وجود تسهیلات بانکی مناسب ، این رقم به بیش از 1500 هکتار در سال خواهد رسید.

پارکهای جنگلی منطقه ساری

پارکهای جنگلی دارای طرحهای تدوین شده مصوب بوده که طبق آن برخی اقدامات زیر بنائی وهمچنین تفریحی با اعتبارات دولتی انجام می پذیرد. 

احداث راههای دسترسی، ابنیه های ساده ازجمله آلاچیق، سرویسهای بهداشتی ، میز ونیمکت از جمله اقداماتی است که در پارکهای جنگلی صورت میپذیرد .

در سالهای 85 و86 مدیریت 2 پارک جنگلی شهید زارع شهرستان ساری ومیرزا کوچک خان شهرستان آمل ، که از اعتبارات دولتی برخوردار بوده اند به بخش خصوصی واگذار گردید . 

 درحال حاضر فقط پارک جنگلی مرحوم مهندس آشتیانی شهرستان نور بمساحت 3600 هکتار بدلیل حساسیتهای خاص از جمله وجود ذخائر ژنتیکی ارزشمند ونادر با اعتبار دولتی نگهداری گردیده ومابقی توسط بخش غیر دولتی مدیریت می شوند.

پراکنش پارکهای جنگلی منطقه ساری

بخش مرتع استان

vمراتع درحفظ منابع آب وخاک ، حفظ محیط ، تولید علوفه ، تولید محصولات فرعی وگیاهان داروئی نقش مهمی ایفا می کنند . تولید 7/10 میلیون تن علوفه خشک قابل استفاده دام و اشتغال بیش از500 هزار خانوار دراین بخش مشخص کننده اهمیت اقتصادی آن است . براساس گزارش سازمان جنگلها ، مراتع وآبخیزداری کشور مجموع اراضی مرتعی کشور 84960321 هکتار می باشد .

v استان مازندران در حوزه اداره کل ساری با 387559 هکتار معادل 45/0 درصد از مراتع کشور را دراختیار دارد ازاین مقدار 256281 هکتار معادل 1/66 درصدجزء مراتع خوب (متراکم)و 118624 هکتار معادل 6/30% جزء مراتع متوسط ،12655 هکتار معادل 3/3% جزء مراتع فقیر وکم تراکم می باشند . تعداد دام متکی به مرتع یک میلیون واحددامی می باشد و بطور متوسط 100 روز از سال در مرتع تعلیف می کنند .

v باتوجه به مقدار تولید علوفه مرتعی ( 155هزارتن ) ،تعداد 233 هزار واحد دامی مازاد بر پتانسیل مرتع از عرصه های مرتعی استفاده می نمایند . جمعیت انسانی وابسته به مرتع درحوزه ساری بیش از 15000 خانوار می باشد .

v از مجموع 387559 هکتار مراتع حوزه اداره کل ساری 348هزار هکتار دارای طرح مرتعداری بوده که جهت اجرا به مجریان طرحهای مرتعداری واگذار گردیده و مابقی آن نیز در حال تهیه می باشد . تولید علوفه و رونق اقتصادی دامداران در مرتع وجلب مشارکت آنان بمنظور حفاظت ، سرمایه گذاری واجرای برنامه های فنی علمی از اهداف بلند مدت اجرای طرحهای مرتعداری است .

v  تاکنون 116316 هکتار معادل 30 % از سطح مراتع استان از طریق اجرای طرحهای مرتعداری (کشت علوفه، بذر پاشی ، کپه کاری ،    کود پاشی ، اجرای سیستمهای چرائی و قرق و ....) اصلاح و احیاء شده اند .

نموداربخشمرتع حوزه استحفاظی اداره کل منطقه ساری وتقسیمات آن از نظر کیفیت رویشگاهی

(387559هکتار)

( تعلیف 233 هزار واحد دامی مازاد بر ظرفیت مراتع )

•      درحال حاضر حدود 15000 بهره بردار با 1 میلیون واحد دامی از مراتع استفاده می کنند.

-

•      توان تولید علوفه خشک درمراتع منطقه ساری حدود 155 هزارتن برآورد میشود

•      ظرفیت مجاز به تعلیف مراتع استان برابر 777000 واحد دامی میباشد.

تولید علوفه ورونق اقتصادی دامداران درمرتع وجلب مشارکت آنان بمنظور حفاظت ، سرمایه گذاری واجرای   برنامه های فنی علمی از اهداف بلند مدت اجرای طرحهای مرتعداری است .

لذا عملیات اصلاحی واحیائی از جمله کشت علوفه ، بذرپاشی و کپه کاری ، کود پاشی ، اجرای سیستمهای چرائی و ... بانظارت اداره کل دراین طرحها باجرا در میآید

بخش آبخیزداری

vاز مجموع 2599200 هکتارمساحت حوضه های آبخیز استان 7/76 درصد را زمین های باشیب بیش از 10 درصد تشکیل میدهد که ازاین میزان 39 درصد با شیب بیش از 50 درصد می باشد و 3/23درصداززمینهای استان بهزمینهای پست تعلق دارد . حوضه های آبخیز استان مازندران – ساری جزو کلان حوضه آبریزدریای خزربوده و دارای چند حوزه بزرگ بنامهای نکارود ،تجــن،تـالار،بابلــرود،هــراز،وهمچنــین حوضه های کوچک (سیاهرود،لاویج رود و...) می باشد.

از نظر وضعیت زمین شناسی نیز بخش قابل توجهی ازمساحت حوضه های آبخیز استان را سنگهای با درجات حساسیت زیادو خیلی زیاد نسبت به فرسایش(مارن ، ماسه سنگ ، وکنگلو مرای کواترنری و...) تشکیل میدهد. فرسایش ویژه خاک این حوضه ها9/15 تن درهکتارورسوب ویژه نیز3/3 تن در هکتار می باشد .

•  افزایش جمعیت ، صنعتی شدن ، عدم تعادل دام ومرتع ، کاربری نامناسب ، انتقال خطوط نیرو ، مسیر انتقال نفت وگاز ، ایجاد جاده های مواصلاتی و معادن ازمهم ترین عوامل تخریب حوضه های آبخیز استان میباشد .

•  سیاست کلان بخش آبخیزداری در طرحهای ملی واستانی با هدف کنترل فرسایش و رسوب در حوزه سدهای موجود و در دست ساختمان به منظور ایمن سازی مخازن سدها وشبکه های آبیاری ودر خارج از حوزه سدها ، کنترل سیل، لغزش و فرسایش ورسوب می باشند

فعالیتهای این بخش عبارتند از:

اداره مطالعات و خدمات فنی:

مطالعات مرحله شناسايي _ توجيهي انجام شده طی سالهای 87-1370 معادل 1088226 هکتار

مطالعات مرحله شناسايي _ توجيهي در دست مطالعه (88) معادل 319466 هکتار

مطالعات مرحله تفصيلي اجرايي انجام شده متناسب با تخصیص در سالهای 87-1370 معادل 463723هکتار

مطالعات مرحله تفصیلی واجرائی مصوب (88) معادل 32300 هکتار

اداره امور اجرائی :

الف – عملیات مکانیکی

مجموع عمليات مكانيكي انجام شده در سطح حوزه هاي آبخيز استان(ساری) در طي سالهای 87-70برابر316470متر مکعب میباشد.

ضمناً عملیات مکانیکی درسال 88 برابر 23423 مترمکعب اعلام که تاکنون متناسب با تخصیص در حال اجرا می باشد.

حجم عمليات برآورد شده تحت عنوان عملیات مکانیکی ، شامل انواع عمليات سنگ و گابيوني ، سنگ و ملاتي ، بتن مسلح ، پایه بتنی ومرمت ونگهــــداری ميباشد.

اجرای عملیات فوق میتواند در تثبیت بالغ بر 140هزار هکتارحوزه های آبخیز موثر باشد.

ب - عمليات بيولوژيك ومدیریتی :

حفاظت وقرق ، كپه كاري ،بذرکاری،علوفه کاری، کشت تلفیقی نهالكاري مثمر و                  غير مثمر،مراقبت و آبیاری با مرمت عملیات بیولوژیک دیگر زیــــــــر پروژه های مرتبط با این عملیات از جمله اقدامات بيولوژيك بوده كه در سطحي معادل 67728 هكتار در حوزه هاي آبخيز استان (ساری)در طي سالهاي 87 -70 به اجرا در آمده است .

* ضمناً تعهدات بیولوژیک سال 88 معادل 491 هکتار اعلام که متناسب با تخصیص درحال اجرا می باشد .

لازم بذکر است 30% عملیات بیولوژیک بامشارکت حوزه نشینان وافراد بهره بردار انجام می شود.

ج ) اداره ارزیابی و اطلاعات جغرافیایی

• مهمترین فعالیتهای این اداره از بدو تاسیس تاکنون عبارتند از :

vتا سیس پایگاه اطلاعات جغرافیائی بعنوان اولین پایگاه دراستان

vمطالعات اصلاح وکاربری اراضی کل استان در مقیاس 1:250000

vمطالعات سیل خیزی استان به مساحت 1025000 هکتار از حوزه های آبخیز استان در مقیاس 1:250000

vارزیابی عملکرد آبخیزداری به مساحت 15080 هکتار

vمطالعه مرحله تفصیلی واجرائی زمین لغزش روستای گرزین خیل سوادکوه به مساحت 86 هکتار

vثبت حرکت توده ای زمین ( زمین لغزش ) 545 مورد

vطراحی وثبت زمین لغزش 10 مورد

vاستقرار حوزه معرف وزوجی در منطقه کسلیان ، نصب تجهیزات هواشناسی و هیدرومتری ورسوب سنجی و اخذ آمار ماهانه از آن

vتهیه گزارش فنی سیل های مهم استان به تعداد 10 مورد

vتکمیل بانک اطلاعات سیل کشور به تعداد 10 مورد

مشکلات بخش آبخیزداری :

• فقدان مطالعات آمایش سرزمین

• وضعیت خاص زمین شناسی استان و اثرات تخریبی بالا بر اثر سیل و زمین لغزش

• پیش بینی تشدید زمین لغزشها دراستان با توجه به امکان شروع دوره ترسالی وعدم وجودمتولی جهت کنترل زمین لغزش

• مدیریت ناهماهنگ درحوزه های آبخیز باتوجه به تعداد دستگاههای بهره بردار( مثل سازمان آب ، صنایع ، راه ترابری ....)

• عدم وجود ویاناکافی بودن طرحهای تحقیقاتی درزمینه های طرح های آبخیزداری

• نقص آموزش کافی نیروها در بخش های دولتی و خصوصی

پیشنهادات :

انجام مطالعات آمایش سرزمین در سطح استان

تدوین واجرای برنامه های آموزشی مورد نیاز بخشهای دولتی ، خصوصی وNGO ها

تهیه و اجرای طرح جامع جنگلداری ، مرتعداری و آبخیزداری

1- نیروی انسانی

مجموع کارشناسان شاغل در حوزه اداره کل ، 360 نفر میباشد که بر این اساس هر کارشناس بطور متوسط عهده دار انجام امور مدیریتی در 4700 هکتار عرصه جنگلی ومرتعی میباشد

مجموع نیروهای شاغل دربخش حفاظت حوزه اداره کل ، 260 نفر میباشد که هر نیرو بطور متوسط عهده دار انجام امور حفاظتی در 6500 هکتار عرصه جنگلی ومرتعی میباشد

بنابراین براساس معیارهای منطبق براستانداردهای جهانی ، بایستی به ازاء هر 1000هکتار جنگل وهر 5000 هکتار مرتع وبرای امور حفاظتی به ازای هر 2500 هکتار جنگل ومرتع 1 نفر نیروی متخصص ( حداقل کارشناس) عهده دار امور مدیریتی ونظارتی باشد که بدین ترتیب فقط دربخش تخصصی این اداره کل نیازمند ترمیم بدنه کارشناسی خود تا سقف 500 نفرمی باشد .

2 - مشکل اعتبارات :
1-2- تاخیردراجرای طرح ساماندهی خروج دام از جنگل

•   براساس بندالف ماده 69 قانون برنامه چهارم ، خروج دام از جنگل وساماندهی جنگل نشینان شمال تا پایان برنامه چهارم به میزان 70% باقیمانده دام و جنگل نشینان درپایان سال 1383 پیش بینی شده است .

•   در طول سالهای 88- 84 حدود   000/370 واحد دامی از جنگل خارج شدند.

•   با ادامه این روند و عدم اختصاص اعتبارات مورد نیاز، اجرای طرح مورد بحث بالغ بر 20 سال بطول خواهد انجامید .

پیشنهاد

1- باتوجه به اینکه کم توجهی به تا مین اعتبار این طرح در سطح استان ، موجب گردید تا در سال 86 ، به سطح ملی انتقال یابد.امید دارد در خلال سفرهای استانی هیئت محترم دولت ، شرایط لازم برای تامین اعتبارات موثر بمیزان

 ( حد اقل 200 میلیارد ریال سالانه )

جهت اجرای موفق طرح فراهم گردد.

2-2- نارسایی های بخش حفاظت

بند (ز) ماده 69 قانون برنامه چهارم

 تاکید دارد بر پوشش کامل حفاظتی در جنگلهای شمال کشور

چنانچه در بخش نیروی انسانی قید شد ، هر نفر نیروی حفاظتی عهده دارحفاظت از 6000 هکتار عرصه های جنگلی و مرتعی می باشد در صورتیکه در وضعیت مطلوب ، هر 2000 هکتار عرصه های منابع ملی به یکنفر نیروی کیفی حفاظتی نیاز دارد  .

امکانات متجاوزین به عرصه های ملی و قاچاقچیان چوب و ... ( اعم از نرخ بنزین مصرفی – امکانات ایاب وذهاب – امکانات مخابراتی و...) بمراتب بیشتر وبهتر از امکانات بخشهای دولتی میباشد . در حال حاضر هرخودروی دولتی ، سطحی معادل 11000هکتار را پوشش مید هد .

باتوجه به داشتن بیش از 4000 کیلومتر مرز مشترک بین اراضی منابع طبیعی واراضی اشخاص ، نیاز است برای حفاظت از مرزهای فوق ، سالانه حدود 200 کیلومتر مرز حائل بصورت بنچ مارک ، حفر کانال یا فنس کشی و سیم خاردار ایجاد شود .

چنانچه در هر نقطه از مرزهای مشترک جنگلی و مرتعی ، سالانه حتی 1 متر تجاوز صورت پذیرد ، معادل 120 میلیارد تومان

 خسارت سالانه ( بدون درنظر گرفتن ارزش اعیانیها و ارزشهای زیست محیطی ) به منابع طبیعی وارد خواهد شد .

در طی 10 سال اخیر ، حدود 6000پرونده (غالبا“ مربوط به تجاوزات منابع ملی ) بدلائل مختلف ازجمله مشکلات در پرداخت هزینه های دادرسی وکار شناسی تاکنون مفتوح میباشد. که انتظار میرود دستگاه قضایی محترم استان عنایت ویژه ای به مشکلات بخش منابع طبیعی معطوف نمایند .

اهم نیازمندیهای بخش حفاظت

•    تامین اعتبار مور نیاز بمیزان سالانه 8 میلیارد ریال برای اجرای مرز حائل در مناطق بحرانی بصورت بنچ مارک ، حفر کانال یافنس کشی و سیم خاردار

 تامین کمکهای فنی واعتباری مورد نیاز ( تسهیلات بانکی ) جهت اجرای طرحهای جایگزینی سوخت فسیلی درراستای کاهش مصرف چوب توسط روستانشینان حاشیه جنگل .

•    معافیت سازمان جنگلها،مراتع و آبخیزداری کشور از پرداخت هزینه های دادرسی وهمچنین ایجاد ردیف اعتباری برای پرداخت هزینه های کارشناسی بمنظور امکان انجام

•    استقرار بالگرد در حوزه اداره کل بمنظور شناسائی وسرعت عمل در عملیات اطفاء حریق

•    ایجاد وتجهیز کامل 2 ایستگاه اطفا ء حریق در شمال کشور 

   اختصاص هواپیماهای فوق سبک درجهت اهداف سازمان بمنظور گشت ومراقبت ، شناسائی کانون و وسعت حریق درجنگل ، شناسائی عوامل تخریب وتجاوز، کشف وتعقیب قاچاقچیان محمولات جنگلی وهدایت مامورین حفاظتی 

آموزش ، ترویج ومشارکتهای مردمی

      بیش از 80% از مساحت کشور را منابع طبیعی تجدید شونده ( جنگلها ، مراتع و بیابان ) تشکیل داده است که بخش زیادی از جمعیت کشور شامل عشایر و روستائیان از این عرصه ها بطور مستقیم یا غیر مستقیم بهره برداری می کنند . پراکندگی زیاد جمعیت ، سکونتگاه های انسانی در عرصه های جنگلی ومرتعی ، وجود دام مازاد و گسترش دامسراها در داخل جنگل و مرتع و ... سبب شده است روند تخریب منابع طبیعی بویژه جنگل ومرتع دراستان سیر قهقهرائی پیدا کند . بنابراین دراین فضای موجود ابزار ترویج وآموزش می تواند در کاهش اثرات تخریبی به محیط زیست نقش اساسی ومهمی داشته باشد .

      دردنیای امروز آموزش ، اساسی ترین رکن توسعه است . برهمین اساس همه کشورهای توسعه یافته دنیا ، با اتکاء به نهادهای آموزشی ترویجی مراحل پی درپی توسعه را پیموده اند . بکارگیری این سازوکارها نیازمند برنامه ریزی براساس واقعیت های جامعه انسانی است و البته شناخت مخاطبان وحرکت در جهت رفع نیازهای آنان میباشد .

      امروزه اهمیت آموزش ، ترویج ومشارکت در پیشبرد برنامه های توسعه منابع طبیعی وآبخیزداری غیرقابل انکار است . زیرا ترویج با ارائه راهکارهای جدید وایجاد تحول ودگرگونی مثبت دردانش وبینش بهره برداران ومخاطبین ، توسعه تشکل های مدنی وتشکلهای مردم نهاد در مسئولیت پذیری مردم از منابع طبیعی و آبخیزداری به منظور استفاده بهینه از قابلیت های محیطی وحفظ منابع پایه به ویژه آب وخاک ، گونه های گیاهی وجنگلی وجلوگیری از سیلابها و فرسایش وتخریب منابع طبیعی وبطورکلی حفظ وتوسعه منابع ملی نقش موثری ایفامی کند .

      باتوجه به مطالب فوق الذکر ونیز درراستای تحقق بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر «تبدیل فرهنگ منابع طبیعی به معارف عمومی » اداره آموزش و ترویج ومشارکت مردمی اداره کل اقدام به طراحی برنامه های آموزشی ، ترویجی ومشارکتی برای مجریان ، بهره برداران ، مسئولین وسایر اقشار جامعه با اهداف ذیل نموده است :

1- ارتقاء سطح دانش ، بینش ومهارت حرفه ای مجریان وبهره برداران واقشار مختل جامعه .

2- جلب مشارکت مجریان ، بهره برداران ، تشکل ها واقشار مختلف در حفاظت ، احیاء وتوسعه پایدار منابع طبیعی .

عملکرد فعالیتهای ترویجی ومشارکتی حوزه اداره کل منابع طبیعی استان مازندران – ساری از سال 1379 لغایت 1387

انتظارات متولیان بخش منابع طبیعی وآبخیزداری ازمردم

• در کلاس های آموزشی که در سطح روستاها برگزار می شود نمائید.

• به فرزندان خود اهمیت و فایده های جنگل ، مرتع و آبخیزداری را آموزش داده و راه های حفظ و احیای منابع طبیعی را به آنها بیاموزید.

• مسافتی از محیط زندگی خود را به کاشت نهال اختصاص دهید.

•با سازمان جنگلها،مراتع و آبخیزداری کشور در امور مختلف همکاری نمائید.

• از هرگونه کت زدن درختان و سربر کردن نهال های جنگلی پرهیز نمائید.

• هرگونه تخلف و تجاوز به منابع طبیعی با کد رایگان امداد جنگل 09696 به مامورین حفاظت جنگل اطلاع دهید.

• از روشن کردن آتش در جنگل و مراتع پرهیز نمائید.

• از انداختن ته سیگار روشن در جنگلها و مراتع خوداری کنید

• با دیدن دود یا آتش سوزی بلا فاصله با شماره تلفن 09696 تماس بگیرید

• از ریختن هرگونه زباله در داخل جنگل خوداری نمائید

• برای آتش زدن کاه و کلش در زمینهای حاشیه جنگل حتما حریم شخم ایجاد کنید تا از انتقال آتش به جنگل جلوگیری گردد.

• از چرای بی رویه دام در مراتع پرهیزکنید.

• در حفظ و نگهداری تاسیسات و ابنیه پروژه های آبخیزداری کوشا باشید.

• در حفظ حریم آبراهه ها ،جادها و رودخانه ها کوشا با شید.

• در اراضی شیبداراز شخم زدن وایجاد شیار در جهت شیب خوداری کنید .

• درحفظ و نگهداری نهال های کاشته شده در مدخل ورودی شهرها و مسیرجاده ها کوشا باشید.